Historia tenisa ziemnego
Od starożytności do Nadala
Tenis ziemny to jeden z najpopularniejszych sportów, uprawiają go miliony ludzi na każdym kontynencie. Do dziś nie udało się ustalić skąd pochodzi i kiedy powstał. Niektórzy historycy twierdzą, że jego początki sięgają czasów antycznych. Uważają oni, że prymitywny tenis był znany już starożytnym Grekom, Rzymianom i Egipcjanom. Zwolennicy tej teorii podają za przykład arabskie słowo „rahet” czyli dłoń, od którego prawdopodobnie pochodzi wyraz „racket” (rakieta). Kolejną wskazówkę dostarcza nazwa egipskiego miasta: Tinnis przypominające brzmieniem słowo „tenis”. W Egipcie na ścianach świątyń naleziono też hieroglify datowane na 1500 lat p.n.e. przedstawiające grę polegającą na odbijaniu piłki ponad przeszkodą.
Kolejne wzmianki o grze przypominającej tenis (odbijanie piłeczki rękoma) pochodzą już z V w. n.e. z Toskanii.
Znaczenie więcej dowodów na obecność tenisa w dawnych czasach pochodzi dopiero z XI i XII wieku, kiedy to włoscy, a później francuscy mnisi, zabawiali publiczność podczas religijnych ceremonii grając na dziedzińcach klasztornych w grę polegającą na odbijaniu rękoma piłki o ściany klasztoru lub nad rozciągniętą pośrodku liną. Początkowo grę nazywano "jeu de paume", czyli po prostu "gra ręką”. Zgodnie z tą teorią to właśnie francuscy mnisi wymyśli nazwę tenis. Zwykli oni krzyczeć słowo „tenez” czyli „uważaj, łap” podczas wprowadzania piłki do gry.
Przez kilka następnych stuleci tenis zyskał na popularności, a jego zasięg rozprzestrzenił się poza klasztorne mury i zdobył uznanie wśród wyższych sfer w całej Europie. Arystokraci zaczęli zamieniać dziedzińce i pałacowe komnaty w korty. Zapiski z XIII wieku mówią o istnieniu ponad 1800 krytych kortów w samej tylko Francji. W pewnym momencie gra w tenisa stała się tak popularna, że przedstawiciele Kościoła z papieżem na czele oraz królem Ludwikiem IV próbowali wprowadzić zakaz grania w tenisa, jednak jak się okazało – bezskutecznie.
Nowa forma rozrywki szybko znalazła fanów również w Anglii. Henryk VII i Henryk VIII rozpoczęli budowę kortów w całej Anglii. Tuż po objęciu tronu król Henryk VIII rozkazał wybudować pierwszy kort w Westminsterze. On sam był zapalonym tenisistą spędzającym długie godziny na korcie. Jego druga żona Anna Boylen była natomiast znana z zapału do obstawiania wyników tenisowych rozgrywek. Podobno właśnie oglądając jeden z meczy, została aresztowana. Podczas transportu do wiezienia była wręcz wściekła, że nie mogła odebrać swojej wygranej. Natomiast podczas jej egzekucji król Henryk V, jak twierdzą niektóre źródła, oddawał się swojej ulubionej rozrywce.
Kort zbudowany dla króla Charlesa I w roku 1625 w Pałacu Hampton Court przetrwał do naszych czasów i do dziś jest używany. Jest jednym z około 50 miejsc na całym świecie, na których gra się w "real tennis", grę znaną też jako „royal tennis” (Australia) i „court tennis” (USA).
Ozdobne rakiety przed wejsciem na korty
Budynek Hampton Court
Korty w czasach Henryka VIII, jak i jego poprzednika, różniły się wymiarami. Na różnych kortach obowiązywały również odmienne zasady. Można więc śmiało powiedzieć: „co kort, to obyczaj”.
W Hampton Court dla przykładu gracze mogli zdobyć punkt trafiając piłką w podobiznę króla Henryka VIII na ścianie.
W pochodzącym z 1553 r. podręczniku do nauki gry w tenisa można przeczytać, że „grę wymyślono w zbożnym celu, aby nasze ciała zachowały zdrowie, aby młodzieńcy nabierali siły i energii, aby nie pogrążali się w bezczynności i lenistwie – śmiertelnych wrogach cnoty”
Wraz z rosnącą popularnością, gra w tenisa przechodziła ewolucję. Dziedzińce, na których grano w tenisa, zaczęły być wypierane przez korty kryte. Piłki, które początkowo były drewniane (Francja) i powodowały u graczy liczne kontuzje, zastępowano coraz częściej skórzanymi wypełnionymi celuloza. Na początku piłki odbijano rękami, ale z czasem gracze zaczęli nosić skórzane rękawice. W pewnym momencie piłkę odbijano również drewnianymi packami, a te z kolei zostały zastąpione siatką rozpięta na drewnianej ramie z rękojeścią - prekursorem dzisiejszej rakiety.
W XVI w. drewniana rama przeplatana baranimi jelitami była już w powszechnym użytku, a wraz z nią piłka z korka, która ważyła wówczas 3 uncje, czyli 85.05 gramów (współczesna piłka waży 56-59 gramów).
Pomimo wspomnianych wyżej innowacji, gra w tenisa różniła się od tej, którą znamy dziś. Toczyła się na wąskich, krytych kortach, gdzie piłka odbijała się również od ścian bocznych i zadaszeń galerii. Siatka zawieszona była na wysokości 5 stóp (152.4 cm) po bokach i 3 stóp (91,44 cm) na środku.
Popularność gry w tenisa spadła w XVIII w., ale do łask powróciła w 1850 r. za sprawą Charlesa Goodyear'a, który odkrył proces wytwarzania gumy, zwany wulkanizacją. Od tej pory zaczęto ją używać do produkcji m. in. piłki tenisowej. Guma sprawiała, że piłka odbijała się dobrze na każdym podłożu, w związku z czym, od tej pory można było grac w tenisa również na trawie na otwartej powierzchni. Z powodu braku ścian otaczających pole do gry, zmieniono też i zasady. Odkrycie Goodyear'a można więc uznać za początek tenisa ziemnego w znanej dziś formie.
Kilka lat po wielkim odkryciu Goodyear’a, w 1874 r. major Walter Clopton Wingfield, wydal pierwszy zbiór przepisów gry, którą nazwał z języka greckiego „Sphairistike”. Było to połączenie „real” tenisa, squasha i badmintona.
Zestaw do gry w tenisa firmy Jefferies & Co
Źródło:
Nieco później opatentował sprzęt i zasady tej nowej gry. Kort Wingfielda miał kształt klepsydry i był krótszy od dzisiejszych kortów. Kiedy w 1877 r. patent wygasł, można było w końcu zmienić reguły gry a Wingfild stracił monopol na produkcję zestawów do grania w tenisa. Mimo, że zasady opracowane przez Wingfielda były mocno skrytykowane i później mocno zmodyfikowane, nie można odejmować Wingfildowi zasługi przyczynienia się do rozwoju tenisa ziemnego.
W 1874 r. powstał pierwszy kort do tenisa w USA. Już rok później rozpoczęto eksport gotowych zestawów (piłki, rakiety i siatka) do gry do Chin, Indii, Kanady i Rosji. Wszechobecny wówczas krokiet, który wymagał gładkich powierzchni do grania, sprawił, że z łatwością można było dostosować istniejące już boiska do grania w tenisa. W 1875 r. Henry Cavendish Jones przekonał władze All England Club Croquet do przekształcenia jednego z boisk do krokieta na kort do tenisa. 2 lata później klub postanowił zorganizować pierwszy turniej tenisowy na Wimbledonie.
Komitet organizacyjny zdecydował się jednak na zmianę kształtu kortu z wingfieldowskiej klepsydry na prostokąt. Zmianie uległy też zasady gry, które obowiązują do dziś. Wspomniany wcześniej turniej tenisowy odbył się w celu zebrania funduszy na naprawę zepsutego walca do pielęgnacji nawierzchni, szybko jednak przekształcił się w cykl najbardziej prestiżowych imprez tenisowych na świecie, a klub szybko zmienił nazwę na „ All England Lawn Tennis and Croquet Club.”
W pierwszych latach Wimbledonu rozgrywano wyłącznie turnieje singlowe mężczyzn. Pierwszym zwycięzcą Wimbledonu był Spencer Gore, który zgarnął główną nagrodę w wysokości 12 gwinei (ok 50 zł). Kobietom nie wolno było brać udziału w rozgrywkach aż do 1884 r. Wtedy też rozegrano po raz pierwszy grę podwójną (debel). Uczestnicy grali w kapeluszach i krawatach a za brak butów z obcasem zostawali wyrzucani z turnieju. Szyte ręcznie piłki serwowano tylko „spod reki” (z dołu).
W 1880 r. po raz pierwszy bracia Renshaw wprowadzili do gry smecz, a w 1903 r. Hazel Hotchkiss Wrightman po raz pierwszy zagrała wolejem oraz rozpoczęła grę blisko siatki. Do tej pory grano jedynie z głębi kortu przy minimalnej pracy nóg.
Od czasu pierwszego turnieju na Wimbledonie tenis i jego zasady pozostały w większości bez zmian. W ciągu kilku pierwszych lat obniżono jedynie wysokość siatki, zmniejszono pole serwisowe (karo) i wprowadzono serwis z góry, przewagę, równowagę oraz drugie podanie. W 1970 r. podczas US Open wprowadzono tie-break. Poczatkowo tie-breake'a grano przy wyniku 8-8, a dopiero od 1979 r. przy wyniku 6-6, za wyjatkiem seta finałowego. Najdłuższy tie break rozegrali John McEnroe i Bjorn Borg (16-18). Zmieniła się też wysokość nagród dla najlepszych graczy. Zmiana ta zapoczątkowała powstanie tenisa zawodowego, który ma swoje korzenie w latach 20. XX w., kiedy to najlepsi tenisiści zaczęli zarabiać na życie wykorzystując swój talent do gry. Zawodowcy nie mogli brać udziału w turniejach organizowanych dla amatorów aż do 1968 r., kiedy zniesiono ten zakaz. Nastała tzw. Open Era. Od tego momentu zawodnicy mogli brać udział we wszystkich turniejach.
Tenis pojawił się po raz pierwszy na igrzyskach w 1896 r. w Atenach. 4 lata później do gry dopuszczono kobiety. W 1924 r. wycofano rozgrywki tenisowe z programu olimpiady, aby w 1988 r. je przywrócić.
W marcu 1913 r. powstala Miedzynarodowa Federacja Tenisa Ziemnego (ITF), natomiast 27 sierpnia 1921 r. w Poznaniu założono Polski Związek Lawn Tenisowy. Od 1945 r. związek funkcjonuje pod nazwą Polski Związek Tenisowy (PZT).
4 lata po pierwszym turnieju na Wimbledonie zorganizowano US Open, w 1991 r. French Open, natomiast w 1905 r. Australian Open - turnieje, które razem z Wimbledonem tworzą Wielki Szlem.